“Verbinding”- Algemene beschouwingen Voorjaarsrapportage 18 juni 2020
Financiële beschouwingen HAP 2020
Voorzitter. Binnen 5 jaar bestaat er nog maar één voordeel dat een gemeente kan hebben t.o.v. een andere gemeente en dat is de mate van menselijke verbinding. Gemeenten die verbinding laten groeien en beleidsmatig inzetten op de menselijke connectie zijn in staat om op lange termijn het welzijn van onze inwoners en ondernemers te garanderen. De financiële impact van deze crisis zal namelijk voor veel mensen heftig zijn. Het is misschien wel de grootste crisis van deze eeuw. Speciale aandacht moet gaan naar kwetsbare gezinnen, inwoners en organisaties. AM-Match is hier een goed voorbeeld van. We zien richting 2024 het nadeel bij AM-Match stijgen. Mijn fractie wil benadrukken dat de verbindende functie die AM-match heeft van essentieel belang is en wij vragen dan ook om AM-Match toekomstbestendig te houden. Wij moeten de kwetsbaren in onze samenleving zoveel mogelijk steunen.
Voorzitter. Het is dan ook goed om te zien dat de voorgestelde ombuigingen zo min mogelijk een directe weerslag hebben op onze inwoners en ondernemers. Dat lokale lasten niet zijn gestegen conform het coalitieakkoord 2019-2022 en dat veel vanuit het ambtelijk apparaat is bezuinigd. Complimenten voor het college voor de menselijke benadering wanneer het gaat om de realisatie van een materieel sluitende begroting.
De algemene conclusie van BDO Accountants en Adviseurs waarin de financiële positie van gemeenten met elkaar worden vergeleken is dat de financiële stabiliteit van Nederlandse gemeenten behoorlijk onder druk staat. Een groeiend aantal lokale overheden kampt met tekorten. Ook Haarlemmermeer kampt met tekorten in 2020 en 2022 met als notitie dat de gevolgen van de corona-crisis in de meerjarenbegroting nog niet zijn verwerkt. We moeten ons voorbereiden op een niet al te rooskleurige financiële stand van zaken en dat gaat gepaard met het maken van scherpe keuzes waarbij oog voor de mens geborgd moet zijn.
Voorzitter. Het voorliggende meerjarenbeleid bevat enkele grote onzekerheden. De herijking van het gemeentefonds, het sociaal domein en de al eerdergenoemde gevolgen van de coronacrisis. Mijn fractie wil graag bij één risico stil staan. We worden nu al 2x op rij geconfronteerd met tekorten binnen het Sociaal Domein. Ondanks structurele aanpassing Voorjaarsrapportage 2019 en de extra aanvulling bij de Najaarsrapportage 2019 zijn de middelen nog steeds ontoereikend. We krijgen steeds meer gedecentraliseerd vanuit het Rijk en de complexiteit van vraagstukken binnen jeugdzorg neemt alsmaar toe. Gelukkig zien we ook hier de menselijke maat van het college waarbij de toezegging luidt: dat ondanks de crisis de wettelijke taken in het Sociaal Domein te allen tijde worden uitgevoerd. Echter neemt dit niet weg dat we als raad op dit heikel punt gezamenlijk moeten kijken naar kansen en mogelijkheden om deze jaarlijkse tekorten terug te dringen zonder dat we afbreuk afdoen aan de hulp die onze inwoners zo immens hard nodig hebben.
Ook kunnen we zien dat de stijging van de lasten van het Sociaal Domein voor een deel wordt veroorzaakt door het aantal mensen dat gebruik maakt van het abonnementstarief. Door het Rijk ingestelde standaardtarief kunnen nu ook inwoners met hogere inkomens van dit tarief gebruik maken. Het door het Rijk ingestelde standaardtarief zorgt hierdoor voor een toename van de kosten. Mijn fractie vindt het belangrijk om het ‘goeie’ gesprek aan te gaan en te kijken of mensen recht hebben op die voorziening.
Voorzitter. Onze netto-schuldquote is hoog namelijk met als toppunt 150% in 2023 waarbij het landelijke gemiddelde op 68% zit? De vraag is of hier wellicht sprake is van ‘begrotingsoptimisme’ (verhouding tussen gelopen risico’s en beschikbare buffers). Mijn fractie kan hier volmondig nee op antwoorden. Het is namelijk van essentieel belang dat je dit soort getallen altijd in samenhang moet zien met andere kengetallen. Zo zijn ons weerstandvermogen, solvabiliteit en positieve grondexploitaties goed te noemen waardoor het mogelijk is om onze netto-schuldquote te laten stijgen de aankomende jaren. Bovendien zijn we een groeigemeente en zijn investeringen daarbij onontkomelijk.
Hetgeen wij als Haarlemmermeer in dit licht goed doen en moeten blijven doen zijn de juiste beheersmaatregelen te nemen wanneer het gaat om ons Treasury beleid.
Voorzitter. Onze realisatiegraad is laag. Hetgeen betekent dat we meer plannen dan we daadwerkelijk realiseren. Met het naar voren halen van investeringen willen we de kloof tussen prognose en werkelijkheid met betrekking tot investeringen meer dichten.
HAP vindt het terecht dat de verhoging van de WABO-leges bij de programmabegroting 2020-2023, die geraamd waren op 2,3 miljoen, nu bij deze Voorjaarsrapportage zijn teruggebracht tot een verhoging van ongeveer 1,6 miljoen. Uit berichten in de media leiden we af dat de bouwsector alsnog in 2020 een forse economische klap te verwerken krijgt. Een bijdrage aan de sector kan gegeven worden door het stimuleren van zoveel mogelijk bouwprojecten onder het college adagium ‘Ja het kan”. Zo ontstaat er een nog betere verbinding tussen meer woningen en indirecte steun aan de sector.
Voorzitter. Dan even over de toename van het aantal leegstaande winkelpanden in Hoofddorp centrum en ons stadscentrum als geheel. De geuite zorgen van ondernemers en ontwikkelaars hebben ertoe geleid dat we de raad en college graag de motie, Regie op ons Stadscentrum willen indienen (bij deze) waarmee we als gemeente de regie nemen wanneer het gaat om ons stadscentrum en daarbij vanuit een integrale, brede blik samen met ontwikkelaars, ondernemers en vastgoedeigenaren gaan ontwikkelen. Mijn fractie mist op dit moment een gedragen visie door alle belanghebbenden en we missen een integraal plan in relatie tot het centrum als geheel. Met nadruk op als geheel.
Voorzitter. We moeten met zijn allen nadenken hoe de economie anders vorm te geven waarbij het vertrouwen van de consument in een korte tijd weer teruggewonnen zal moeten worden. Zonder consumentenvertrouwen stort onze economie namelijk als een kaartenhuis in elkaar.
Voorzitter. Ik sluit af. Het Rijk doet opnieuw beroep op gemeenten. Dit terwijl gemeenten ook zonder deze crisis al te maken hebben met oplopende tekorten en voor forse uitdagingen en opgaven staan. Om deze opgaven goed op te pakken is financiële bewegingsruimte een minimale voorwaarde. Daar lijkt nu voor onze gemeente voldoende sprake van te zijn. Dit is echter geen garantie voor de toekomst. Waakzaamheid is en blijft geboden.
Voorzitter. Tot zover!
Algemene Beschouwingen
Voorzitter,
De rode draad van deze bijzondere vergadering op deze bijzondere locatie is ongetwijfeld de impact van de Coronacrisis die wereldwijd gigantisch veel impact heeft. HAP begint met stil te staan bij de slachtoffers van het COVID19 virus, de nabestaanden en al onze inwoners die op welke voor manier dan ook geraakt zijn door deze crisis. En dat zijn er veel. We zien jullie en leven mee.
Wanneer we terugkijken op een bizarre achterliggende en nog voortdurende periode kunnen we concluderen dat de kwetsbaren in onze samenleving het hardst worden geraakt.
De groepen waar in de afgelopen jaren het meest op bezuinigd is, zijn de mensen op wie wij het meest hebben moeten steunen. Zo zijn het de agenten, het zorgpersoneel en de leerkrachten die met gevaar voor eigen leven de boel draaiende houden. En juist zij kregen van het Rijk geen staatssteun maar slechts applaus. Dat is wrang en oneerlijk.
Wat helpt is blijven investeren in de toekomst. In openbare ruimte, scholen, woningen, en vooral in mensen. Waar mensen geraakt worden, daar moeten we als gemeente op inspelen. De kwetsbare groepen hebben namelijk de afgelopen tijd genoeg gebloed.
Voordat ik ga inzoomen op deze Voorjaarsrapportage, wil ik nóg een voor ons belangrijk thema benoemen dat iedereen aangaat.
We zien de laatste weken dat meer en meer mensen opstaan tegen racisme. Mensen pikken niet langer dat huidskleur, afkomst of seksuele aard een reden is om anders behandeld te worden. Het is nodig dat we ons tegen racisme en discriminatie blijven uitspreken, want je mond houden is wegkijken. En wegkijken is goedkeuren.
Voorzitter, Het is goed dat er in deze beleidsarme voorjaarsrapportage is gekozen is voor een menselijke aanpak en dat de lokale belastingen niet stijgen.
Het stemt de fractie van HAP tevreden dat de voorgestelde ombuigingen in de Voorjaarsrapportage de meest kwetsbare inwoners van Haarlemmermeer ontzien. Er wordt namelijk gesteld: ‘Hoe dan ook, wij zullen te allen tijde onze wettelijke taken uitvoeren’. Dit geeft HAP het vertrouwen dat u blijft investeren in mensen, in de breedste zin van het woord.
Investeringen worden naar voren gehaald om zo het economisch herstel te stimuleren. Dit moet banen veiligstellen en perspectief bieden aan mensen. Werk verbindt, het structureert, het geeft eigenwaarde en je levert een bijdrage aan de maatschappij waar wij allemaal onderdeel van uitmaken. In welke vorm dan ook: hetzij betaald, hetzij als vrijwilliger hetzij met een afstand tot de arbeidsmarkt. Iedereen doet mee. Het ene soort werk is niet belangrijker dan het andere – en allemaal van waarde.
Naast die bijdrage aan de maatschappij, is economische onafhankelijkheid heel erg belangrijk. Ik noem in dit kader graag de stichting Single Supermom, Zij zetten zich in voor veen wereld waarin moeders en kinderen volwaardig participeren en moeders zonder partner dezelfde kansen hebben als moeders met een partner – een stichting waarmee Haarlemmermeer zich verbonden heeft en dat vinden wij een goede zaak.
Voorzitter, De financiële impact van de Coronacrisis is groot. Ook voor de gemeentelijke begroting is de impact op korte termijn meer dan €10 miljoen. Ondernemers en zzp’ers worden op verschillende manieren ondersteund, voornamelijk door maatregelen die vanuit het Rijk worden gefaciliteerd. Toch staat de economie er beroerd voor. De realiteit is dat een behoorlijk percentage van de horeca en MKB sneuvelt en dat in het winkelbestand een kaalslag zal plaatsvinden. Ook de culturele sector krijgt grote klappen. Uiteindelijk hopen we door de maatregelen van het Rijk dat het consumentenvertrouwen weer toeneemt. De realiteit is, dat het consumentenvertrouwen verdwenen is. Hierdoor wordt er minder uitgegeven. Bovendien ligt de export vrijwel stil wat sterk terug is te zien op Schiphol waar vrijwel alle vliegtuigen geparkeerd staan. De luchtvracht in lijntoestellen ligt stil, maar het aantal slots voor vrachtvliegtuigen is wel groter geworden. Toch een positieve logistieke impact voor onze gemeente.
Met vertrouwen naar de toekomst kijken is een mooi idee, maar dan moeten we wel realistisch kijken naar de voorwaarden die daarvoor gecreëerd moeten worden met als centrale vraag: hoe gaan we het consumentenvertrouwen weer een boost geven?
De economie zoals wij die voorheen kenden, verandert. Mensen kopen bijvoorbeeld nóg meer online. Het blijft belangrijk dat we onze lokale winkeliers en ondernemers steunen door lokaal te winkelen, die oproep herhalen we in deze zaal nog maar een keer. Koop lokaal, heel normaal. Kan het college aangeven of hier nog actie vanuit de gemeente op te verwachten valt?
Innovatie is het kernwoord als het gaat om de boost die onze lokale economie nodig heeft. Onze rol als gemeente is het faciliteren, verbinden en ondersteunen van innovatieve ideeën en oplossingen hoe wij als samenleving het nieuwe normaal gaan vormgeven.
Vraag aan het college. Hoe gaat zij dit concretiseren?
Voorzitter, er zijn ook lichtpuntjes in deze coronacrisis. Als er 1 periode is dat mensen meer naar elkaar omkijken, verbinding zoeken, en zich actief inzetten om hier samen doorheen te komen, is het wel nu. De lokale initiatieven die zijn ontstaan, mensen die boodschappen voor elkaar doen, elkaars hondje uitlaten – hoe de beheerders van Maatvast kaarten rondbrengen met bloemzaadjes met de uitdaging wie straks de mooiste bloementuin heeft. Hoe de seniorenverenigingen langs de deuren zijn gegaan om even een extra steuntje in de rug te geven aan mensen die hulp nodig hebben of om een praatje verlegen zitten – het zijn prachtige voorbeelden van hoe mensen met elkaar omgaan in beangstigende tijden. Dat stemt hoopvol.
U weet dat HAP initiatieven vanuit samenleving heel belangrijk vindt, en dat meepraten, meedenken en meebeslissen daarvoor de basis is. Daarom dienen wij een motie in “boter bij de Vis” die precies daarover gaat. We bespreken hem graag in de tweede termijn met de collega’s.
HAP vraagt vaak aandacht voor mantelzorgers en ook nu doen we dat met veel passie voor deze groep onmisbare inwoners.
Landelijk gezien is een kwart van de jongeren tot 24 jaar mantelzorger. Nou is er al aandacht vanuit onze gemeente voor mantelzorgers, maar toch vinden wij dat daar nog een schepje bovenop kan. Naar de wens van HAP is deze groep mantelzorgers nog te veel een ondergewaardeerde groep. Zeker nu. Wij willen u met de motie Meer steun voor jonge mantelzorgers, die ik hierbij indien, inspireren om met deze groep mantelzorgers meer verbinding te zoeken – we bespreken deze motie uitgebreider in de tweede termijn.
Voorzitter, behalve aandacht voor mensen, vraagt HAP ook aandacht voor de fysieke leefomgeving. We zijn blij dat er budget is vrijgemaakt voor het achterstallige onderhoud aan de verhardingen en dat er bespaard kan worden door het gebruik van LED-verlichting in de openbare ruimte. We maken een inhaalslag op de voorgaande jaren, bomen worden herplant, er wordt werk met werk gemaakt en biodiversiteit staat hoog in het vaandel.
HAP wordt blij van de mogelijkheid voor inwoners om met eigen initiatieven te komen: rotondes kunnen geadopteerd, geveltuintjes, boomspiegels en buurttuintjes waarbij het onderhoud door de inwoners gezamenlijk wordt gedaan worden toegejuicht – allemaal dingen waardoor er meer verbinding in de wijken ontstaat.
Zoveel mensen, zoveel wensen. Zo kan het zijn dat er op de ene plek klachten komen van een rommelige buitenruimte, terwijl er op andere plekken juist wordt gevraagd om een wat minder strakke grasmat om zo de biodiversiteit te stimuleren. HAP dient als stimulans nu de motie Maai me niet in, die we in de tweede termijn verder bespreken.
Nog even over de fysieke leefomgeving: We hadden verwacht dat we inmiddels al veel meer zouden kunnen praten en discussiëren over de omgevingswet, die steeds maar wordt uitgesteld. Mijn fractie geeft graag mee dat het uitstel niet moet betekenen dat Haarlemmermeer op haar lauweren kan gaan rusten. We maken al flinke stappen richting invoering van de omgevingswet. Dat moeten we volhouden, zodat we tegen de tijd dat de ingangsdatum nadert, we gereed zijn en met souplesse als een vanzelfsprekendheid de uitvoering gaan starten
Voorzitter, in de voorjaarsrapportage is het volgende te lezen:
Medio dit jaar kom het Rijk met een concept-wetsvoorstel (ter consultatie) voor aanpassing van het jeugdzorgstelsel. Rond diezelfde tijd komt het Rijk ook met een contourennota voor aanpassing van het gehele zorgstelsel. Naast een stevige lobby vanuit de VNG op deze onderwerpen kijkt een expertiseteam van de VNG ook naar mogelijkheden om de jeugdhulpplicht af te bakenen.
Het is voor HAP onacceptabel als er nieuwe taken bijkomen terwijl de ellende van de decentralisatie nog lang niet is opgelost. Het is absoluut noodzakelijk dat er meer inzet aan de voorkant komt, dus sneller hulp waar nodig, meer inzet op preventie en dat we ons richten op kansen bij kinderen zodat zij niet later in het leven nog grotere problemen krijgen.
De wachttijden bij jeugdzorg zijn te lang, de werkdruk te hoog en de problemen te groot.
Overigens geldt dat niet alleen bij jeugdzorg. Dat geldt voor alle rijkstaken die zijn overgeheveld. Je kunt niet ongestraft gemeenten blijvend laten bezuinigen omdat er onvoldoende geld is om de taken uit te voeren. De grenzen zijn bereikt.
Mijn collega mijnheer El Idrissi had het in zijn termijn al over het abonnementstarief WMO en de impact op de begroting. HAP doet hierbij de morele oproep aan mensen met een brede beurs om geen gebruik te maken van het recht dat ze hebben. Ook doen wij hierbij een oproep aan de hier aanwezige lokale afdelingen van landelijke partijen in deze zaal dit aan te kaarten in Den Haag zodat deze omissie heel snel wordt rechtgezet.
Voorzitter, dat gezegd hebbende, kan ik pas afsluiten nadat ik nog twee moties namens HAP heb ingediend. Ik begin met de leukste die gaat over kinderen en buitenspelen, en waarvan ik zeker weet dat iedereen zich daar verbonden mee voelt – Motie Vakantie in eigen straat.
En als allerlaatste een motie die gaat over een onderwerp dat nauwelijks is behandeld in onze eerste termijn, maar ongetwijfeld veel terug gaat komen deze avond: de motie Zelfstandig Samen Wonen.
